Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο βασιλιάς του Κιτίου Πουμιάθων [360-312 π.Χ.], δώρησε το 333 π. Χ. στον Μέγα Αλέξανδρο, χρυσοποίκιλτο σπαθί, το οποίο έφερε πάντα μαζί του στις μάχες ο Μακεδόνας βασιλιάς.
Το σπαθί παραδόθηκε μαζί με άλλα δώρα βασιλέων, στην Κιλικία της Μ. Ασίας, ως δείγμα υποταγής των πόλεων προς τον Μακεδόνα στρατηλάτη. Στη συνάντηση της Κιλικίας, οι Ρόδιοι πρόσφεραν, σύμφωνα με τον Πλούταρχο χρυσοποίκιλτο θώρακα.
Λαβή του ξίφους με το χρυσό ανθέμιο
Στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας, βρέθηκε μεταξύ άλλων από τον καθηγητή Μανώλη Ανδρόνικο, ένα σπαθί μαζί με ένα θώρακα και τα δύο χρυσοποίκιλτα. Στη λαβή του σπαθιού διατηρείται διακοσμητικό χρυσό ανθέμιο. Πολλοί αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το σπαθί της Βεργίνας, είναι το δώρο που ο βασιλιάς του Κιτίου πρόσφερε το 333 π.Χ. στον Μέγα Αλέξανδρο.
Όσοι από τους αρχαιολόγους υποστηρίζουν την πιο πάνω άποψη, έχουν να παρουσιάσουν κάποια στοιχεία αρκετά πειστικά.
Πρώτο, το σπαθί της Βεργίνας δεν μοιάζει με το κλασικό μακεδονικό σπαθί που έχει εντοπιστεί σε πολλές αρχαιολογικές ανασκαφές και γνωρίζουν καλά τόσο οι ιστορικοί όσο και οι αρχαιολόγοι.
Δεύτερο, το σπαθί που βρέθηκε στη Βεργίνα, έχει στο άνω άκρο της λαβής ένα μικροσκοπικό χρυσό κράνος και στην κορυφή του κράνους μια επίσης μικροσκοπική χρυσή επίπεδη φτερωτή Σφίγγα. Στη δεξιά γνάθο του μικροσκοπικού κράνους υπάρχουν ανάγλυφα, ένα καθιστό λιοντάρι [όχι τόσο ευδιάκριτο] και ένας κορμός δένδρου που έχει τις ρίζες προς τα πάνω και τα κλαδιά προς τα κάτω. Η σύνθεση αυτή [κράνος-Σφίγγα], έχει μήκος μόλις 1,5 εκ.
Είναι ακριβώς τα στοιχεία αυτά που υποβοηθούν τους αρχαιολόγους να υποστηρίξουν την προέλευση του σπαθιού από το αρχαίο Κίτιο. Η καθιστή φτερωτή Σφίγγα στην κορυφή του μικροσκοπικού κράνους, είναι το σύμβολο που συναντούμε στα αργυρά νομίσματα του αρχαίου Ιδαλίου. Η ελληνική αυτή πόλη υποτάχθηκε το 449 π.Χ. στο φοινικικό βασίλειο του Κιτίου. Όταν 333 π.Χ, ο Πουμιάθων του Κιτίου χάριζε το σπαθί στον Αλέξανδρο, ήταν ταυτόχρονα και βασιλιάς του Ιδαλίου, το οποίο κράτησε στα νομίσματά του τη φτερωτή Σφίγγα.
Στην πίσω πλευρά των αργυρών στατήρων του ιδρυτή της φοινικικής δυναστείας του Κιτίου, Βααλμελέκ Ι, υπάρχει η παράσταση ενός επιβλητικού καθιστού λιονταριού (βλέπε, θέμα:[10]-κατηγορία:αρχαιολογία). Είναι απόλυτα λογικό στο σπαθί που προσφέρθηκε στον Μακεδόνα βασιλιά να είχε αποτυπωθεί και το σύμβολο του αρχαίου Κιτίου. Στο δώρο του βασιλιά του Κιτίου, υπογραμμίζεται εσκεμμένα η ταύτιση των συμβολισμών μεταξύ Κιτίου και Μακεδονίας, αφού το λιοντάρι ήταν επίσης ένα από τα σύμβολα του Μακεδονικού βασιλείου [πέραν από το οκτάκτινο μακεδονικό αστέρι].
Όσον αφορά τον κορμό του ανεστραμμένου μεγάλου δέντρου, αυτός ο συμβολισμός δεν είναι άσχετος με τις αντιλήψεις που είχαν οι Φοίνικες του Κιτίου «περί κόσμου ουρανού και γης». Σφυρηλατώντας το ανάγλυφο του ανεστραμμένου δέντρου στο σπαθί, χαρακτήριζαν αυτόματα τον Αλέξανδρο, κυρίαρχο του σύμπαντος κόσμου και αθάνατο.
Σχετικά με το μικροσκοπικό χρυσό κράνος στη λαβή του σπαθιού, υποστηρίζεται ότι έχει αρκετές ομοιότητες με το κράνος που φορά ο βασιλιάς Βααλμελέκ Β’, όπως εικονίζεται στη μπροστινή πλευρά νομίσματος του Κιτίου του τέλους του 5ου αιώνα [425-400 π.Χ.].
Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το σπαθί και ο θώρακας που φέρει ο Μέγας Αλεξάνδρος στο περίφημο ψηφιδωτό της Πομπηίας που παριστάνει σκηνές από τη μάχη της Ισσού η οποία έγινε το Νοέμβριο του 333 π.Χ., είναι τα δώρα των Κιτιέων και των Ροδίων που βρέθηκαν στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας.
Ποιοί άραγε ήταν θαμμένοι στον τάφο ΙΙ της Βεργίνας, εκεί όπου βρέθηκαν τα πολύτιμα ευρήματα; Ο καθηγήτης Μανώλης Ανδρόνικος υποστηρίζει ότι ο τάφος ανήκει στον βασιλιά Φίλιππο Β’ και στην τελευταία του γυναίκα Κλεοπάτρα. Αντίθετα, οι αρχαιολόγοι που συνδέουν τα ευρήματα με το αρχαίο Κίτιο και τη Ρόδο, διατείνονται ότι στον τάφο ΙΙ, επανατάφηκαν μετά το 274 π.Χ. από το βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο Γονατά, τα οστά του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της βασίλισσας Ρωξάνης με το δωδεκάχρονο γιο τους Αλέξανδρο Δ’. Τα οστά του Αλέξανδρου μαζί με το ξίφος και το θώρακα, μεταφέρθηκαν από την Αίγυπτο, ενώ των συγγενών του από την Αμφίπολη, όπου είχαν δολοφονηθεί από τον Κάσσανδρο το 311 π.Χ. Στον ίδιο τάφο, βρέθηκε και ένας κυπριακός αμφορέας.
Ανέξαρτητα από την ορθότητα ή όχι της θεωρίας περί του σπαθιού της Βεργίνας, ένα παραμένει βέβαιο. Η ιστορική πληροφορία του Πλούταρχου: …μάχαιραν δε θαυμαστήν βαφή και κουφότητα, δωρησαμένου του Κιτιέων βασιλέως [ην] είχεν ησκημένος τα πολλά χρήσθαι μαχαίρα παρά τας μάχας…
ΚΙΤΙΟΝ - ΛΑΡΝΑΚΑ - ΣΚΑΛΑ 